Υπερανάλυση, υπεραπλούστευση και υπεργενίκευση
Στις απόλυτες σκέψεις εντάσσονται τρεις χαρακτηριστικές νοητικές παγίδες που διαστρεβλώνουν την αντίληψή μας για την πραγματικότητα: η υπερανάλυση, η υπεραπλούστευση και η υπεργενίκευση. Ας δούμε πώς λειτουργεί καθεμία από αυτές:
Υπερανάλυση:
Όταν επικεντρωνόμαστε υπερβολικά σε κάθε μικρή λεπτομέρεια, προσπαθώντας να ερμηνεύσουμε λέξεις, βλέμματα ή συμπεριφορές, χάνουμε τη συνολική εικόνα. Η υπερανάλυση δημιουργεί σύγχυση, συναισθηματική εξάντληση και ανασφάλεια, καθώς η πραγματικότητα μοιάζει όλο και πιο σύνθετη, ασαφής και αβέβαιη.
Υπεραπλούστευση:
Στον αντίποδα, η υπεραπλούστευση εμφανίζεται όταν προσπαθούμε να εξηγήσουμε τα πάντα με απλοϊκούς όρους ή έτοιμες απαντήσεις. Αγνοώντας τη σύνθετη φύση των ανθρώπων και των καταστάσεων, καταλήγουμε σε βιαστικά συμπεράσματα που συχνά μας απομακρύνουν από την αλήθεια. Οι αποχρώσεις της ζωής χάνονται μέσα σε γενικεύσεις που υποτιμούν τη μοναδικότητα της κάθε περίπτωσης.
Υπεργενίκευση:
Η υπεργενίκευση εμφανίζεται όταν, στηριγμένοι σε μια αρνητική εμπειρία, αποδίδουμε χαρακτηριστικά σε ολόκληρες ομάδες ανθρώπων ή τύπους καταστάσεων. Εκφράσεις όπως «ποτέ δεν τα καταφέρνω» ή «όλοι οι άντρες είναι ίδιοι» περιορίζουν τις προοπτικές μας και δημιουργούν αυθαίρετες ταμπέλες που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Αναγνωρίζοντας αυτές τις παγίδες, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μεγαλύτερη νοητική ευελιξία, να παρατηρούμε πιο καθαρά τις αντιδράσεις μας και να αφήνουμε χώρο για μια πιο σύνθετη, ρεαλιστική και ανθρώπινη θέαση της ζωής.
-Απόσπασμα από το βιβλίο του Λάκη Αργυρού “Εντός Εαυτού“
